ถือเป็นโอกาสดีของพวกเราลูก ๆ ทั้ง 5 ที่จะได้เขียนถึงแม่ผู้มีพระคุณอันประเสริฐ เพื่อเป็นการบันทึกทบทวนระลึกความทรงจำอันมีคุณค่าต่างจากการ

พูดอย่างไรก็ดีโอ๋ก็คิดว่าจะเขียนอย่างไรให้กระชับชัดเจน เพราะสิ่งที่แม่ทำไว้บนโลกใบนี้และให้พวกเราลูกๆ นั้นเหนือคำบรรยาย More than Words! ตอนเขียน หนังสือที่ระลึกงานคุณปู่ (ไพรัช สัตยารักษ์) เมื่อ 15 ปีก่อนนั้น (พ.ศ.2537) โอ๋จำได้ว่าไม่ได้เขียนเรื่องนี้ แต่ไม่เคยลืมเลยค่ะว่าต้องขอบคุณคุณปู่ที่มีสายตาแหลมคม มองลูกสาว ของครูประทุม (ประดิษฐ์ ดิษยะศริน) ไว้ว่าผู้หญิงคนนี้แหละขยันทำงาน สนใจดนตรีไทย นาฏศิลป์ จึงเป็นที่มาของลูกสะใภ้ปู่และเป็นแม่ของพวกเราใน เวลาต่อมา ปลายปี พ.ศ.2551 โอ๋ได้เขียนสรุปย่อเพื่อประกอบการพิจารณาการประกวดแม่ดีเด่นระดับประเทศ (ที่ทางโรงเรียน ปวช. ส่งโดยแม่ไม่ทราบ) และได้ให้ สัมภาษณ์กับ ทีมงานคณะนิเทศศาสตร์ ม.หาดใหญ่ ที่มาถ่ายทำวีดีทัศน์ว่า “แม่เป็นทั้งพ่อและแม่” เนื่องจากพ่อนั้นรับราชการอยู่ต่างจังหวัดตลอด เช่น ช่วงที่พ่อเป็น นายอำเภอ หลายอำเภอในจังหวัดปัตตานีนั้น ทำให้ครอบครัวเราไม่ได้อยู่พร้อมเพรียงกัน แม่ต้องเลี้ยงพวกเรา 5 คน และทำงานหนักในฐานะลูกสาวคนโตและครูใหญ่ โรงเรียน หาดใหญ่อำนวยวิทย์กว่าพวกเราจะโตแม่ได้กระทำในสิ่งดีๆ ที่เป็นแบบอย่างมากมาย ทำมากกว่าพูดสอน เช่น ความมีเมตตากรุณา การให้เกียรติต่อบุคคลอื่น

ความกตัญญูเป็นอีกเรื่องที่แม่ทำให้ดูเป็นแบบอย่าง แม่ดูแลคุณตาขณะป่วยนานถึง 11 ปี คุณยายประมาณ 7 ปี ในขณะที่ต้องบริหารโรงเรียน 3 แห่ง

ไปพร้อม ๆ กับบทบาทแม่ลูก 5 ตลอดจนงานบำเพ็ญประโยชน์ช่วยเหลือสังคมก็ไม่ขาดตกบกพร่อง โอ๋เขียนไว้ในหนังสือที่ระลึกงานศพคุณยายลำดวนไว้ว่าความ กตัญญูของแม่ต่อบุพการีเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้แม่ได้เจริญก้าวหน้าและนำพาตระกูลของเราโรงเรียนในเครือหาดใหญ่อำนวยวิทย์ไปสู่การพัฒนาไม่หยุดยั้ง

เรื่องของการเลี้ยงลูกนั้นแม่ไม่ตามใจ ทำผิดก็ลงโทษ แม้ทำดีเช่นคะแนนสอบดี แม่ก็ไม่ค่อยชมคงกลัวพวกเราจะเหลิง แม้กระทั่งวันนี้ที่พวกเราช่วยกัน

ตอนเด็ก ๆ พวกเราฟังแม่เล่าเรื่องการงานให้ฟังโดยเฉพาะ อ้อม, โอ๋, โอม ว่าทำโรงเรียน นั้นไม่ได้ราบรื่น แต่ลูก ๆ ทุกคนเต็มใจมาช่วยงานแม่กันหมด

ไม่ได้เห็นว่าการทำโรงเรียนแล้วร่ำรวยสุขสบาย เรารู้ว่าการทำโรงเรียนดีมีคุณภาพมันต้องทุ่มเท เหนื่อย เครียด แต่เราทุกคนรักแม่และอยากช่วยงานแม่มากกว่าเรื่อง อื่นใด เมื่อได้มาทำงานลูกทุกคนก็สนุกมีความสุขกับการพัฒนาไปในรูปแบบที่แต่ละคนร่ำเรียนและถนัด เมื่อเวลาใครเอ่ยปากชมโอ๋ในบางเรื่อง เช่น มนุษย์สัมพันธ์ดี การนึกถึงคนอื่น โอ๋จะนึกเสมอว่าเพราะพ่อแม่เราเป็นคนติดดิน พูดคุยกับคนทุกระดับ เราเห็นติดตามาตั้งแต่เด็ก ๆ เราได้ซึมซับสิ่งที่แม่เป็นต้นแบบ เช่น เรื่องความซื่อสัตย์ ความยุติธรรม ที่เรานำมาใช้ในการบริหารลูกน้อง คนหมู่มากได้นั้นก็เพราะเรามีแม่พิมพ์เป็นเบ้าหลอมที่ดีนั่นเอง

ในฐานะลูกน้องที่ทำงานกับแม่มานั้นขอสรุปโดยย่อว่า แม่มีความเป็นผู้นำสูง มองขาดด้วยประสบการณ์บวกกับคำว่าประณีตตามชื่อแม่ ความใจกว้าง

รับฟังความคิดเห็นลูกน้องทุกระดับ มีความเป็นประชาธิปไตยทั้งในบ้านและนอกบ้าน เรื่องความใจดีมีเมตตาและพรหมวิหาร 4 ในการทำงานของแม่นั้น แม่ได้ทำให้ บุคลากรเห็นเป็นประจำ โอ๋ไม่อาจเขียนแทนพวกเขาเหล่านั้นได้ กิจกรรมต่าง ๆ ที่ทางราชการจัด แม่ในฐานะเจ้าของโรงเรียนก็ไปร่วมงานตลอด แม้ว่าเจ้าของโรงเรียน หลาย ๆ คน ด้วยอายุและเหตุบางประการเขาก็ไม่ได้ไปร่วมงาน เช่น งานวันพ่อแห่งชาติต้องยืนรอทำพิธีถวายพระพรที่สนามกีฬากลางจิระนครในช่วงหัวค่ำของทุกปี งานวันปิยะมหาราชที่แม่ตื่นแต่เช้าไปร่วมงานทุกปี ขอบันทึกไว้ตรงนี้เลยว่าแม่เป็นปูชนียบุคคลที่เป็นแบบอย่างที่ดีของครู เป็นครูของครูอย่างแท้จริง เรื่องของการ รักษาเทิดทูนสถาบันชาติ ศาสน์ กษัตริย์ แม่ส่งเสริมและสนับสนุนตลอดชีวิต ช่วงที่บ้านเมืองกำลังวิกฤตมา 3 - 4 ปีนี้ได้แต่คอยบอกแม่ว่าอย่าเครียดมากไป เพราะมัน มีหลายเหตุปัจจัยที่ซับซ้อน

ถ้าจะนิยามคำจำกัดความของแม่ประณีต ดิษยะศริน แบบสั้น ๆ นั้น โอ๋ขอบันทึกไว้ว่าแม่เป็น "ผู้ให้" เพราะแม่มองตัวเองน้อยเห็นความสำคัญของคน

อื่นมากเสมอ คำว่า "ให้" คำเดียวก็บรรยายไม่ได้หมดทั้งการให้สิ่งของเงินทองที่เป็นวัตถุหรือให้สิ่งที่เป็นนามธรรม เช่น ให้เกียรติ ให้กำลังใจ ซึ่งหาซื้อกันไม่ได้ ยกตัวอย่างตอนที่รองผู้กำกับการฯ นภดล เผือกโสภณ ถูกกับระเบิดต้องพักรักษาตัวที่ รพ.มอ. เป็นเวลานาน แม่ไปเยี่ยมบ่อยมากพร้อมทำอาหารไปให้ทานด้วย การให้ ของแม่ถึงคนทุกระดับชั้น แม้กระทั่งคนสวน คนงาน คนรถ ไม่มีใครที่ไม่ได้สิ่งที่แม่หยิบยื่นให้นอกจากอาหารการกิน ไม่นับลูกทั้ง 5 และหลาน ๆ ที่แม่จำได้ว่าใครชอบ กินอะไรแล้วไม่น่าเชื่อแต่ก็ต้องเชื่อว่าแม่จำได้ว่า ผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ เพื่อนฝูง ญาติ ทั้งทางพ่อและแม่นั้นท่านชอบอะไร ควรจะส่งของแบบไหนไปให้ เรื่องของการ ให้นี้ถ้าคนที่ไม่ทราบก็นึกว่าอาจารย์ประณีตมาใจดีตอนแก่ แต่ความจริงแล้วแม่เป็นผู้ให้มาตั้งแต่พวกเราเล็ก ๆ แล้ว ไม่ได้รอทำบุญเมื่อร่ำรวย เพียงแต่ว่าเมื่อฐานะดี มีความพร้อมมากขึ้น แม่ก็ “ให้” ปริมาณมากขึ้นและขยายวงกว้างออกไปกว่าเดิม นอกจากนี้แม่ยังถอดแบบคุณตาประดิษฐ์ ในเรื่องของการทำบุญสนับสนุนพระพุทธ ศาสนา หมู่พระสงฆ์ในท้องถิ่นท่านจึงรู้จักแม่กันหมด โอ๋จำได้ว่ามีพระผู้ใหญ่พูดไว้ว่าแม่นั้นเหมือนนางปชาบดีโคตามีผู้นำอาหารมาถวายต่อพระพุทธเจ้าสม่ำเสมอ

จากหาดใหญ่ไปกรุงเทพฯ และจากกรุงเทพฯ จะบินต่อเลยในวันเดียวกัน แต่เกิดเหตุฉุกเฉินที่สนามบินหาดใหญ่ มีเครื่องบินขวางรันเวย์ไม่สามารถเคลียร์ได้ ผู้โดยสาร
จึงตกค้างและวุ่นวายกันใหญ่ หากโอ๋ไม่ได้บินไปกรุงเทพฯ ให้ทันเวลาก็จะพลาดไฟลท์เมืองนอกโดยมีพี่ ๆ รออยู่ 5 คน ระหว่างนั้นก็แก้ปัญหาเฉพาะหน้าโดยแจ้งการ บินไทยว่าจะไปขึ้นเครื่องที่จังหวัดตรังแทนพอจัดการเสร็จก็ลาแม่ (ลืมบอกว่าปกติแม่ไม่ได้ไปส่งหรอกค่ะ แต่ไฟลท์นั้นแม่ว่างไปส่งและคงเห็นว่าไปหลายวัน) ปรากฏ ว่างงเลย แม่บอกว่าแม่จะนั่งรถไปจังหวัดตรังด้วย เราก็รีบบอกว่าแม่อย่าไปเลย เพราะอย่างน้อยก็ 1 ชั่วโมงครึ่งไปกลับก็ 3 ชั่วโมง แม่จะเหนื่อยเปล่า ๆ แม่ก็ยืนยันที่ จะไปให้ได้ก็กลายเป็นว่าแม่ไปส่งถึงจังหวัดตรัง เหตุการณ์นี้ประทับใจโอ๋มากว่า โอ้โหแม่เราทำได้ทุกอย่างเลยจริง ๆ หลาย ๆ เหตุการณ์ที่แม่ลุยทำให้รู้สึกว่าอายุ มากก็ไม่ได้เป็นอุปสรรคสำหรับแม่เลย

แม่ทำให้โอ๋ และลูก ๆ ทุกคนเข้าใจกับคำว่า “ร่มโพธิ์ร่มไทร” ว่าเป็นอย่างไร แม่เป็นร่มไม้ใหญ่ที่ให้ร่มเงาแก่ลูกหลานคนรอบข้าง แม่คอยช่วยบรรเทา